profesör doktor tamer akça

Primer hiperparatiroidi (PHPT) nedir? 

PHPT paratiroid bez(ler)inde meydana gelen bir sorun nedeniyle parathormonun (PTH) fazla salgılanmasına bağlı olarak ortaya çıkan bir hastalıktır.

 

PHPT, genel nüfusun %0,1-0,3'ünde görülür. Kadınlarda erkeklerden dört kat daha fazla görülür.

 

Artan PTH üretimi;

Bağırsak kanalından kalsiyum emilimi artırarak,

Vitamin D3 üretimini artırarak ve

Böbreklerden kalsiyum atılımını azaltarak kanda kalsiyum seviyelerinin artmasına neden olur.

 

Primer hiperparatiroidinin (PHPT) sebepleri nelerdir? 

PHPT'nin kesin nedeni bilinmemektedir.

 

Olası sebepleri arasında;

Tedavi amacıyla düşük doz radyasyona maruz kalma,

Ailesel yatkınlık,

Çeşitli yiyecekler,

Güneş ışığından yetersiz faydalanma,

Böbrekte kalsiyum kaçağı,

Yaşla birlikte azalan böbrek fonksiyonu ve

Lityum tedavisi olduğu düşünülmektedir.

 

Hastaların yaklaşık %80'inde tek bir paratiroid dokusunda kontrolsüz boyut artışı (hiperplazi) ve iyi huylu tümörü (adenom) saptanır.

 

Hastaların %15-20'sinde çoklu adenom veya hiperplazi vardır.

 

Hastaların %1'inde ise paratiroid kanseri saptanır.

 

Primer hiperparatiroidinin (PHPT) belirtileri nelerdir? 

PHPT'li hastalar genellikle;

Halsizlik,

Yorgunluk,

Aşırı susama,

Sık idrara çıkma,

Gece idrara çıkma sıklığında artma,

Kemik ve eklem ağrısı,

Kabızlık,

İştah azalması,

Bulantı,

Mide ekşimesi,

Kaşıntı,

Depresyon

Uykusuzluk ve

Hafıza kaybı şikâyetleri ile başvurur.

 

Primer hiperparatiroidinin (PHPT) tanısı nasıl konur? 

İdrarda kalsiyum atımında azalma olmaksızın, serum kalsiyumu ve PTH’da artış olması PHPT tanısı için yeterlidir.

 

PHPT'li hastalarda ayrıca tipik olarak serum fosfatında azalma (%-50) ve 24 saatlik idrar kalsiyumunda artış (%-60) vardır.

 

Hastaların yaklaşık %10'unda yüksek alkalin fosfataz seviyeleri bulunabilir.

 

Ayrıca kanda fosfat ve magnezyum seviyelerinde azalma görülebilir. Buna karşın 1-25 dehikroksi vitamin D seviyeleri normal veya artmış olarak bulunur.

 

Çok şüpheli durumlarda kemik yoğunluğunu tespit etmek için çeşitli kemik filmleri çekilebilir.

 

Primer hiperparatiroidinin (PHPT) tedavisi nasıl yapılır? 

Eğer komplikasyon gelişmişse ve PHPT'nin “klasik” bulguları mevcutsa tedavi sorunlu paratiroid dokusunun ameliyatla çıkartılmasıdır (paratiroidektomi).

 

Eğer hastalarda herhangi bir belirti yoksa (asemptomatik) yani "kemik, böbrek, mide-bağırsak veya kas” sistemine ait şikayetler bulunmuyorsa tedavinin ameliyatla mı yoksa ilaçla mı yapılacağı tartışmalıdır.

 

Klasik belirtileri olmamasına rağmen ameliyat gerektiren durumlar şunlardır:

Serum kalsiyumu normalin üst sınırlarının 1 mg/dL’nin üzerinde olması,

Böbrek süzme hızının 60 mL/dakikanın altında olması; 24 saatlik idrar kalsiyumunun 400 mg/d’nin üzerinde olması, filmlerde böbrek taşı saptanması

Kemik yoğunluğunun azalması (T skorunun -2.5’dan küçük olması, filmlerde omurgada kırık saptanması)

Hastanın 50 yaşından küçük olması ve

Hastanın uzun süreli tıbbi takibinin mümkün olmaması.

Konu ile ilgili videoyu izlemek için tıklayınız...

​