Guatr nedir?
Guatr tiroid adı verilen ve hormon salgılayan bezin çeşitli nedenlerle normalden büyük olmasına verilen isimdir. Tiroid, boynun ön tarafında nefes borusunun hemen önünde bulunan ortalama 20 gram ağırlığında şekil olarak kelebeğe benzeyen bir bezdir. Ancak büyüklüğü hastalık durumuna ve kişiye göre değişebilir.
Guatr diffüz, tek nodüllü veya 1’den fazla nodüllü olabilir.
Guatrın sebepleri nelerdir?
Guatr;
İyot eksikliği ve guatrojen besinlerle endemik olarak;
İyodür, amiodaron ve lityum gibi ilaçlarla;
Subakut ve kronik (Hashimoto) tiroiditlerle;
Enzim kusurlarından kaynaklanan bozulmuş hormon sentezi ile ailesel olarak;
Tiroidin iyi huylu tümörleri veya kanserleriyle ve
Tiroid hormonuna direnç nedeniyle olabilir.
Guatra sebep olan (guatrojen) besinler nelerdir?
Guatrojen (guatra neden olan) besinler arasında;
Brokoli,
Turp,
Beyaz lahana,
Kara lahana,
Brüksel lahanası,
Şalgam,
Karnabahar,
Marul ve
Hardal tohumu sayılabilir.
Bu tür besinlerin fazla tüketilmesi guatra neden olabilir.
Endemik guatr ne demektir?
Endemik guatr terimi, belirli bir coğrafi bölgedeki bireylerin önemli bir kısmında guatr görülmesini ifade eder.
Geçmişte, endemik guatrın en yaygın nedeni diyetle iyot eksikliğiydi.
Bu durum, iyotlu tuzun rutin kullanımı ve gübrelerin, hayvan yemlerinin ve koruyucuların iyotlanması nedeniyle Kuzey Amerika'da büyük ölçüde ortadan kalkmıştır.
Bununla birlikte Orta Asya, Güney Amerika ve Endonezya gibi iyot eksikliği olan bölgelerde, nüfusun %90'ında guatr görülür.
Guatrın belirtileri nelerdir?
Toksik olmayan guatrlı hastaların çoğunda bir belirti olmayabilir.
Ancak hastalar sıklıkla boyunda bir basınç hissinden şikâyet ederler.
Guatr çok büyüdükçe basıya bağlı olarak nefes darlığı ve yutma güçlüğü gibi belirtiler ortaya çıkar.
Hastalar ayrıca sık sık boğazlarını temizlemek zorunda kaldıklarını tarif ederler.
Boyundan göğüs bölgesine kadar uzanan büyük guatr varlığında (planjon guatr) yüz kızarması ve kollar başın üzerine kaldırıldığında boyun damarlarının şişmesi gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
Nodüllerin veya kistlerin kanamaya bağlı olarak ani büyümesi ani ağrıya neden olabilir.
Muayenede boyun ön kısımda yumuşak, yaygın olarak büyümüş bir bez (basit guatr) veya çoklu nodüllerin olduğu (multinodüler) guatrda çeşitli büyüklük ve kıvamda nodüller saptanabilir.
Guatrda kullanılan tetkikler hangileridir?
Kandan bakılan TSH ve serbest T4 seviyeleri ile guatrın fonksiyonları araştırılır.
Tiroid sintigrafisinde genellikle düzensiz bir görünüm vardır.
Kanser olasılığını elemek için varsa ağrılı nodülden, sürekli büyüyen nodülden ince iğne biyopsisi yapılır.
Birden fazla nodül varlığında en büyük nodülden ince iğne biyopsisi yapılır.
Göğüse uzanan planjon guatr veya soluk borusunun durumunu anlamak için bilgisayarlı tomografi çekilir.
Guatrın tedavisi nasıl yapılır?
Endemik guatrlar iyot uygulaması ile tedavi edilir.
Küçük, yaygın guatrları olan ancak tiroid fonksiyonları bozulmamış (ötiroid) hastaların çoğu tedavi gerektirmez.
Küçük guatrı olan hastalarda TSH baskı altına almak suretiyle tiroidin büyümesinin durdurulması veya boyutunun azaltılması için tiroid hormonu verilebilir.
Guatrda hangi durumlarda ameliyat yapılır?
Her guatr ameliyat gerektirmez.
Ancak eğer;
İlaç tedavisine rağmen TSH yükselişi durdurulamıyorsa,
Basıya bağlı şikâyetler varsa,
Guatr göğüse doğru büyüyorsa,
İnce iğne biyopsisi sonucu kanser veya kanser şüphesi varsa ve
Boyundaki şişlik kozmetik olarak kötü görünümlü ise ameliyat yapılır.
Totale yakın tiroidektomi (tiroid bezinin tamamına yakınının çıkartılması) veya total tiroidektomi (tiroid bezinin tamamının çıkartılması) tercih edilen tedavidir.
Hastaların ömür boyu tiroid hormonu (T4) tedavisine ihtiyacı vardır.